-
1 terra
terra (archaic tera, Varr. L. L. 5, 4, 21), ae ( gen. terras, Naev. ap. Prisc. p. 679 P.: terraï, Enn. ap. Charis. p. 7 ib. (Ann. v. 479 Vahl.); Lucr. 1, 212; 1, 251; 2, 1063; 3, 989 et saep.), f. [perh. Sanscr. root tarsh-, to be dry, thirsty; Lat. torreo, torris; Germ Durst; Engl. thirst; prop. the dry land], the earth, opp. to the heavens, the sea, the air, etc.; land, ground, soil (cf.: tellus, solum).I.In gen.:B.principio terra universa cernatur, locata in mediā sede mundi, solida et globosa et undique ipsa in sese nutibus suis conglobata, etc.,
Cic. N. D. 2, 39, 98:terra in medio mundo sita,
id. Tusc. 1, 17, 40:hunc statum esse hujus totius mundi atque naturae, rotundum ut caelum, terra ut media sit, eaque suā vi nutuque teneatur,
id. de Or. 3, 45, 178:umbra terrae,
id. Rep. 1, 14, 22:terrae motus,
earthquakes, id. Div. 1, 18, 35; 1, 35, 78; cf. Sen. Q. N. 6, 1, 1 sqq.; Curt. 4, 4 fin.: Plin. 2, 79, 81, § 191 sq.:res invectae ex terrā,
Cic. Rep. 2, 5, 10:terra continens adventus hostium denuntiat,
id. ib. 2, 3, 6:Massilia fere ex tribus oppidi partibus mari alluitur: reliqua quarta est, quae aditum habeat a terrā,
Caes. B. C. 2, 1:cui parti (insulae) nulla est objecta terra,
id. B. G. 5, 13:iter terrā petere,
Cic. Planc. 40, 96; cf.:ipse terrā eodem pergit,
Liv. 31, 16, 3:esse in terrā atque in tuto loco,
on solid ground, Plaut. Merc. 1, 2, 87:ex magnā jactatione terram videns,
Cic. Mur. 2, 4: terrā marique, by land and by water (very freq.), id. Att. 9, 1, 3; id. Imp. Pomp. 19, 56; Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 9, 2; Sall. C. 13, 3; cf. Cic. Ac. 2, 38, 120:insidiae terrā marique factae,
id. Verr. 1, 2, 3;the form et terrā et mari is also class.,
id. ib. 2, 2, 39, § 96 (B. and K. bracket the first et); 2, 5, 50, § 131; id. Mur. 15, 33; Liv. 37, 29, 5; Nep. Hann. 10, 2; id. Ham. 1, 2; id. Alcib. 1, 2; Sen. Ep 60, 2; 101, 4;for which also: bellum terrā et mari comparat,
id. Att. 10, 4, 3:terrā ac mari,
id. Verr. 2, 2, 2, § 4:marique terrāque usque quāque quaeritat,
Plaut. Poen. prol. 105:aut terrā aut mari,
id. Ps. 1, 3, 83:mari atque terrā,
Sall. C. 53, 2:mari ac terrā,
Flor. 2, 8, 11:mari terrāque,
Liv. 37, 11, 9; 37, 52, 3:natura sic ab his investigata est, ut nulla pars caelo, mari, terrā (ut poëtice loquar) praetermissa sit,
Cic. Fin. 5, 4, 9:eorum, quae gignuntur e terrā, stirpes et stabilitatem dant iis, quae sustinent, et ex terrā sucum trahunt, etc.,
id. N. D. 2, 47, 120:num qui nummi exciderunt, ere, tibi, quod sic terram Obtuere?
Plaut. Bacch. 4, 4, 17:tollere saxa de terrā,
Cic. Caecin. 21, 60:tam crebri ad terram accidebant, quam pira,
Plaut. Poen. 2, 38; so,ad terram,
id. Capt. 4, 2, 17; id. Pers. 2, 4, 22; id. Rud. 4, 3, 71:aliquem in terram statuere,
Ter. Ad. 3, 2, 18:ne quid in terram defluat,
Cic. Lael. 16, 58:penitus terrae defigitur arbos,
Verg. G. 2, 290; so. terrae (dat.), id. ib. 2, 318; id. A. 11, 87; Ov. M. 2, 347; Liv. 5, 51, 3; Plin. 14, 21, 27, § 133 al.:sub terris si jura deum,
in the infernal regions, Prop. 3, 5 (4, 4), 39; cf.:mei sub terras ibit imago,
Verg. A. 4, 654:genera terrae,
kinds of earth, Plin. 35, 16, 53, § 191:Samia terra,
Samian pottery clay, id. 28, 12, 53, § 194: terrae filius, son of earth, i. e. human being, Cic. Att. 1, 13, 4:terrā orti,
natives of the soil, aborigines, autochthones, Quint. 3, 7, 26: cum aquam terramque ab Lacedaemoniis petierunt, water and earth (as a token of subjection), Liv. 35, 17, 7:terram edere,
Cels. 2, 7, 7. —Personified, Terra, the Earth, as a goddess;II.usu. called Tellus, Magna Mater, Ceres, Cybele, etc.: jam si est Ceres a gerendo, Terra ipsa dea est et ita habetur: quae est enim alia Tellus?
Cic. N. D. 3, 20, 52; cf. Varr. R. R. 1, 1, 5; Ov. F. 6, 299; 6. 460; Hyg. Fab. 55; 140; 152; Naev. 2, 16; Suet. Tib. 75. —In partic., a land, country, region, territory (cf.: regio, plaga, tractus): Laurentis terra, Enn. ap. Prisc. p. 762 P. (Ann. v. 35 Vahl.):terra erilis patria,
Plaut. Stich. 5. 2, 2; cf.:in nostrā terrā in Apuliā,
id. Cas. prol. 72:tua,
id. Men. 2, 1, 4:mea,
Ov. Tr. 1, 1, 128:in hac terrā,
Cic. Lael. 4, 13:in eā terrā (sc. Sicilia),
id. Verr. 2, 4, 48, § 106:terra Gallia,
Caes. B. G. 1, 30:terra Italia,
Liv. 25 7, 4 Drak. N. cr.; 29, 10, 5; 30, 32, 6; 38, 47 6; 39, 17, 2;42, 29, 1: Africa,
id. 29, 23, 10 Hispania, id. 38, 58, 5:Pharsalia,
id. 33, 6, 11. —In plur.:in quascumque terras,
Cic. Rep. 2, 4, 9:eae terrae,
id. Verr. 2, 3, 18, § 47:qui terras incolunt eas, in quibus, etc.,
id. N. D. 2, 16, 42:abire in aliquas terras,
id. Cat. 1, 8, 20:(Cimbri) alias terras petierunt,
Caes. B. G. 7, 77 et saep. — Esp., terrae, the earth, the world:pecunia tanta, quanta est in terris,
in the whole earth, in the world, Cic. Agr. 2, 23, 62:quid erat in terris, ubi, etc.,
id. Phil. 2, 19, 48; 2, 20, 50; 2, 23, 57; id. Cael. 5, 12:ruberes Viveret in terris te si quis avarior,
Hor. Ep. 2, 2, 157; Sen. Prov. 2, 9; so,aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat,
Verg. G. 2, 538:terrarum cura,
id. ib. 1, 26. — Ante-class., also in terrā, in the world:quibus nunc in terrā melius est?
Plaut. Poen. 5, 4, 100:scelestiorem in terrā nullam esse alteram,
id. Cist. 4, 1, 8; id. Mil. 1, 1, 52; 2, 3, 42; id. Bacch. 5, 2, 51; id. Aul. 5, 9, 12; id. Curc. 1, 2, 51.—Hence also the phrase orbis terrarum, the world, the whole world, all nations:quae orbem terrarum implevere famā,
Plin. 36, 36, 13, § 76:Graecia in toto orbe terrarum potentissima,
id. 18, 7, 12, § 65:cujus tres testes essent totum orbem terrarum nostro imperio teneri,
Cic. Balb. 6, 16; but freq. also orbis terrarum, the world, i. e. the empire of Rome:orbis terrarum gentiumque omnium,
id. Agr. 2, 13, 33; cf. id. Rosc. Am. 36, 103;while orbis terrae,
the globe, the earth, the world, id. Phil. 13, 15, 30; id. Fam. 5, 7, 3; id. Fl. 41, 103; id. Agr. 1, 1, 2;but also with ref. to the Roman dominion,
id. de Or. 3, 32, 131; id. Sull. 11, 33; id. Dom. 42, 110; id. Phil. 8, 3, 10; id. Off, 2, 8, 27; id. Cat. 1, 1, 3; cf.of the Senate: publicum orbis terrae consilium,
id. Fam. 3, 8, 4; id. Cat. 1, 4, 9; id. Phil. 3, 14, 34; 4, 6, 14; 7, 7, 19;v. orbis: quoquo hinc asportabitur terrarum, certum est persequi,
Ter. Phorm. 3, 3, 18: ubi terrarum esses, ne suspicabar quidem, in what country, or where in the world, Cic. Att. 5, 10, 4, so, ubi terrarum, id. Rab. Post. 13, 37:ubicumque terrarum,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143; id. Phil. 2, 44, 113. -
2 terra
I ae f.1)а) земля ( tollere saxa de terrā C)t. contĭnens Cs — континент, материкterrae motus C, Sen — землетрясениеб) почва ( ex terra sucum trahĕre C); суша ( terrā manque C); земная поверхностьsub terras C, V — в адterrae filius C — (какой-то) человек, незнакомецterram alicui injicĕre V — хоронить кого-л.aquam terramque petĕre (poscĕre) L etc. — требовать воды и земли ( как знаков изъявления покорности)alicui aquam terramque adimĕre C — лишать кого-л. воды и земли, т. е. объявлять вне закона2) тж. pl. земля, страна, край ( abire in alias terras Cs)terrae, orbis terrae и orbis terrarum C etc. — (вся) земля, мир, иногда Римская империяin terris и per terras C — на земле, на светеubi terrarum? C — где на свете?, где именно?nusquam terrarum Just — нигде в мире, решительно нигдеII Terra, ae f. C, O = Tellus -
3 terra
terra, ae, f. (›das Trockene‹; vgl. τερσαίνω neben torreo u. ex-torris), die Erde, im Gegensatz zum Himmel, zum Meere, zur Luft usw., der Erdkörper, der Erdboden, das Land, I) im allg.: a) der Erdkörper, die Erde, terrae motus, Erdbeben, Cic. u.a.: terra in mundo sita est, Cic.: hunc statum esse huius totius mundi atque naturae, rotundum ut caelum, terra ut media sit, Cic.: terrā caeloque (auf Erden u. am H.) aquarum penuria est, Curt. – im Ggstz. zum Meere, terrae marisque cursus, Verg.: dah. terrā, zu Lande, iter Brundisium terrā petere, Cic.: terrā eodem pergit, Liv.: terrā marique, Cic., od. mari terrāque, Plaut. u. Liv., od. et mari et terrā, Nep., od. pelago terrāque, Ov., zu Wasser und zu Lande, von der Land- und Seeseite (dah. sprichw., terrā marique alqm conquirere, jmd. an aller Welt Enden, überall suchen, Vatin. in Cic. ep. 5, 9, 2: terrā marique omnia exquirere, durchsuchen, Sall. Cat. 13, 3): quisquis mari, quisque terrā venerit, Liv.: hic (moenibus) inclusus non terrā, non mari quicqnam sui iuris cernere, Liv. – in terris, auf Erden, Cic. Cael. 12. Hor. ep. 2, 2, 157. Sen. prov. 2, 6, 9: hanc vitam in terris agere, Verg. georg. 2, 538. – sub terras (in die Unterwelt) ire, Verg. Aen. 4, 654: sub terris (in der Unterwelt) sint iura deûm et tormenta nocentum, Prop. 3, 5, 39. – b) die Erde = das Erdreich, α) übh.: glaeba terrae, Liv.: glaebae terrarum, Lucr.: terram edere (wie γην εσθίειν), Erde essen = ungenießbare Dinge zu sich nehmen, Cels. 2, 7: terra non bibitur, Erde (v. der Hefe), Vopisc. Firm. 4, 5. – mihi terram inice, wirf Erde auf mich, Verg.: eam voraginem coniectu terrae explere, Liv.: has (rates) terrā atque aggere integere, Caes.: manibus sagulisque terram exhaurire, Caes.: aquam terramque petere od. poscere, s. aqua. – terrae filius, Erdensohn = ein unbekannter Mensch, Cic. ep. 7, 9, 1 u. ad Att. 1, 13, 4. Pers. 6, 59; vgl. Min. Fel. 21, 7 u. Lact. 1, 1, 1: terrā orti, Eingeborene, Autochthonen, Quint. 3, 7, 26. – β) die Erde in bezug auf die Beschaffenheit, der Boden, ea, quae gignuntur e terra, die Erd- od. Bodenerzeugnisse, Cic.: terra argillosa aut lapidosa, Varro: terra aut arida aut satiata, Sen.: terra praepinguis et uvida, Colum.: terra sterilis et emoriens, Curt.: neque aliud est colere quam resolvere et fermentare terram, Colum. – c) die Erde = der Erdboden, terrae hiatus, Ov., Sen. u.a. (u. so repentini terrarum hiatus, Cic.): in eo loco dehisse terram, Varro LL. (u. so dehiscat mihi terra! die E. möge sich vor mir auftun, mich verschlingen! Verg.): terram obtueri od. intueri, zur E. sehen, Plaut. u. Caes.: de terra saxa tollere, Cic.: alqm ad terram dare, zu Boden schlagen (strecken), werfen (schleudern), Plaut. u. Liv.: u. so alqm affligere ad terram, Plaut., od. terrae, Ov.: alqm pronum in terram statuere (stauchen), Ter. – d) das einzelne Land, die Landschaft, abire in alias terras, in andere Länder, Cic.: in ea terra, Cic.: terra mea, Ov.: apposit. (s. Drak. Liv. 25, 7, 4), terra Arabia, Plaut.: terra Italia, Varro u. Liv.: terra Africa, Auct. b. Afr. – Plur. terrae, die einzelnen Länder zusammengenommen, die Erde, die Welt, terrae ultimae, Cic.: has terras incolentes, Cic.: pecunia quanta sit in terris, Cic.: orbis terrarum, der Erdkreis, Cic.: orbis terrarum omnium, Cic.: Carthaginienses principes terrarum, Liv.: populus princeps omnium terrarum, Liv. – solvent formidine terras, poet. = die Welt, die Menschen, Verg.: u. so terras coërceat omnes, Ov. – Genet. plur. oft partit. bei Advv. loci, ubi terrarum sumus? wo sind wir doch in aller Welt? Cic.: so auch ubicumque terrarum, Cic.: abire quo terrarum possent, Liv.: quoquo hinc asportabitur terrarum, Ter.: migrandum Rhodum aut aliquo terrarum, Brut. in Cic. ep.: nec usquam terrarum etc., Iustin. – II) personifiz., Terra, die Erde als Göttin, gew. Tellus, Cic. de nat. deor. 3, 52. Varro LL. 5, 57; r.r. 1, 1, 5. Ov. fast. 6, 299. – / in den Augurbüchern tera, s. Varro LL. 5, 21. – archaist. Genet. Sing. terrai, Lucr. 1, 212 u.a., terras, Naev. bell. Pun. 1. fr. 18 Vahlen.
-
4 terra
terra, ae, f. (›das Trockene‹; vgl. τερσαίνω neben torreo u. ex-torris), die Erde, im Gegensatz zum Himmel, zum Meere, zur Luft usw., der Erdkörper, der Erdboden, das Land, I) im allg.: a) der Erdkörper, die Erde, terrae motus, Erdbeben, Cic. u.a.: terra in mundo sita est, Cic.: hunc statum esse huius totius mundi atque naturae, rotundum ut caelum, terra ut media sit, Cic.: terrā caeloque (auf Erden u. am H.) aquarum penuria est, Curt. – im Ggstz. zum Meere, terrae marisque cursus, Verg.: dah. terrā, zu Lande, iter Brundisium terrā petere, Cic.: terrā eodem pergit, Liv.: terrā marique, Cic., od. mari terrāque, Plaut. u. Liv., od. et mari et terrā, Nep., od. pelago terrāque, Ov., zu Wasser und zu Lande, von der Land- und Seeseite (dah. sprichw., terrā marique alqm conquirere, jmd. an aller Welt Enden, überall suchen, Vatin. in Cic. ep. 5, 9, 2: terrā marique omnia exquirere, durchsuchen, Sall. Cat. 13, 3): quisquis mari, quisque terrā venerit, Liv.: hic (moenibus) inclusus non terrā, non mari quicqnam sui iuris cernere, Liv. – in terris, auf Erden, Cic. Cael. 12. Hor. ep. 2, 2, 157. Sen. prov. 2, 6, 9: hanc vitam in terris agere, Verg. georg. 2, 538. – sub terras (in die Unterwelt) ire, Verg. Aen. 4, 654: sub terris (in der Unterwelt) sint iura deûm et tormenta nocentum, Prop. 3, 5, 39. – b) die Erde = das Erdreich, α)————übh.: glaeba terrae, Liv.: glaebae terrarum, Lucr.: terram edere (wie γην εσθίειν), Erde essen = ungenießbare Dinge zu sich nehmen, Cels. 2, 7: terra non bibitur, Erde (v. der Hefe), Vopisc. Firm. 4, 5. – mihi terram inice, wirf Erde auf mich, Verg.: eam voraginem coniectu terrae explere, Liv.: has (rates) terrā atque aggere integere, Caes.: manibus sagulisque terram exhaurire, Caes.: aquam terramque petere od. poscere, s. aqua. – terrae filius, Erdensohn = ein unbekannter Mensch, Cic. ep. 7, 9, 1 u. ad Att. 1, 13, 4. Pers. 6, 59; vgl. Min. Fel. 21, 7 u. Lact. 1, 1, 1: terrā orti, Eingeborene, Autochthonen, Quint. 3, 7, 26. – β) die Erde in bezug auf die Beschaffenheit, der Boden, ea, quae gignuntur e terra, die Erd- od. Bodenerzeugnisse, Cic.: terra argillosa aut lapidosa, Varro: terra aut arida aut satiata, Sen.: terra praepinguis et uvida, Colum.: terra sterilis et emoriens, Curt.: neque aliud est colere quam resolvere et fermentare terram, Colum. – c) die Erde = der Erdboden, terrae hiatus, Ov., Sen. u.a. (u. so repentini terrarum hiatus, Cic.): in eo loco dehisse terram, Varro LL. (u. so dehiscat mihi terra! die E. möge sich vor mir auftun, mich verschlingen! Verg.): terram obtueri od. intueri, zur E. sehen, Plaut. u. Caes.: de terra saxa tollere, Cic.: alqm ad terram dare, zu Boden schlagen (strecken), werfen (schleudern), Plaut. u. Liv.: u. so alqm affligere ad terram, Plaut., od. terrae, Ov.: alqm pro-————num in terram statuere (stauchen), Ter. – d) das einzelne Land, die Landschaft, abire in alias terras, in andere Länder, Cic.: in ea terra, Cic.: terra mea, Ov.: apposit. (s. Drak. Liv. 25, 7, 4), terra Arabia, Plaut.: terra Italia, Varro u. Liv.: terra Africa, Auct. b. Afr. – Plur. terrae, die einzelnen Länder zusammengenommen, die Erde, die Welt, terrae ultimae, Cic.: has terras incolentes, Cic.: pecunia quanta sit in terris, Cic.: orbis terrarum, der Erdkreis, Cic.: orbis terrarum omnium, Cic.: Carthaginienses principes terrarum, Liv.: populus princeps omnium terrarum, Liv. – solvent formidine terras, poet. = die Welt, die Menschen, Verg.: u. so terras coërceat omnes, Ov. – Genet. plur. oft partit. bei Advv. loci, ubi terrarum sumus? wo sind wir doch in aller Welt? Cic.: so auch ubicumque terrarum, Cic.: abire quo terrarum possent, Liv.: quoquo hinc asportabitur terrarum, Ter.: migrandum Rhodum aut aliquo terrarum, Brut. in Cic. ep.: nec usquam terrarum etc., Iustin. – II) personifiz., Terra, die Erde als Göttin, gew. Tellus, Cic. de nat. deor. 3, 52. Varro LL. 5, 57; r.r. 1, 1, 5. Ov. fast. 6, 299. – ⇒ in den Augurbüchern tera, s. Varro LL. 5, 21. – archaist. Genet. Sing. terrai, Lucr. 1, 212 u.a., terras, Naev. bell. Pun. 1. fr. 18 Vahlen. -
5 tera
terra (archaic tera, Varr. L. L. 5, 4, 21), ae ( gen. terras, Naev. ap. Prisc. p. 679 P.: terraï, Enn. ap. Charis. p. 7 ib. (Ann. v. 479 Vahl.); Lucr. 1, 212; 1, 251; 2, 1063; 3, 989 et saep.), f. [perh. Sanscr. root tarsh-, to be dry, thirsty; Lat. torreo, torris; Germ Durst; Engl. thirst; prop. the dry land], the earth, opp. to the heavens, the sea, the air, etc.; land, ground, soil (cf.: tellus, solum).I.In gen.:B.principio terra universa cernatur, locata in mediā sede mundi, solida et globosa et undique ipsa in sese nutibus suis conglobata, etc.,
Cic. N. D. 2, 39, 98:terra in medio mundo sita,
id. Tusc. 1, 17, 40:hunc statum esse hujus totius mundi atque naturae, rotundum ut caelum, terra ut media sit, eaque suā vi nutuque teneatur,
id. de Or. 3, 45, 178:umbra terrae,
id. Rep. 1, 14, 22:terrae motus,
earthquakes, id. Div. 1, 18, 35; 1, 35, 78; cf. Sen. Q. N. 6, 1, 1 sqq.; Curt. 4, 4 fin.: Plin. 2, 79, 81, § 191 sq.:res invectae ex terrā,
Cic. Rep. 2, 5, 10:terra continens adventus hostium denuntiat,
id. ib. 2, 3, 6:Massilia fere ex tribus oppidi partibus mari alluitur: reliqua quarta est, quae aditum habeat a terrā,
Caes. B. C. 2, 1:cui parti (insulae) nulla est objecta terra,
id. B. G. 5, 13:iter terrā petere,
Cic. Planc. 40, 96; cf.:ipse terrā eodem pergit,
Liv. 31, 16, 3:esse in terrā atque in tuto loco,
on solid ground, Plaut. Merc. 1, 2, 87:ex magnā jactatione terram videns,
Cic. Mur. 2, 4: terrā marique, by land and by water (very freq.), id. Att. 9, 1, 3; id. Imp. Pomp. 19, 56; Vatin. ap. Cic. Fam. 5, 9, 2; Sall. C. 13, 3; cf. Cic. Ac. 2, 38, 120:insidiae terrā marique factae,
id. Verr. 1, 2, 3;the form et terrā et mari is also class.,
id. ib. 2, 2, 39, § 96 (B. and K. bracket the first et); 2, 5, 50, § 131; id. Mur. 15, 33; Liv. 37, 29, 5; Nep. Hann. 10, 2; id. Ham. 1, 2; id. Alcib. 1, 2; Sen. Ep 60, 2; 101, 4;for which also: bellum terrā et mari comparat,
id. Att. 10, 4, 3:terrā ac mari,
id. Verr. 2, 2, 2, § 4:marique terrāque usque quāque quaeritat,
Plaut. Poen. prol. 105:aut terrā aut mari,
id. Ps. 1, 3, 83:mari atque terrā,
Sall. C. 53, 2:mari ac terrā,
Flor. 2, 8, 11:mari terrāque,
Liv. 37, 11, 9; 37, 52, 3:natura sic ab his investigata est, ut nulla pars caelo, mari, terrā (ut poëtice loquar) praetermissa sit,
Cic. Fin. 5, 4, 9:eorum, quae gignuntur e terrā, stirpes et stabilitatem dant iis, quae sustinent, et ex terrā sucum trahunt, etc.,
id. N. D. 2, 47, 120:num qui nummi exciderunt, ere, tibi, quod sic terram Obtuere?
Plaut. Bacch. 4, 4, 17:tollere saxa de terrā,
Cic. Caecin. 21, 60:tam crebri ad terram accidebant, quam pira,
Plaut. Poen. 2, 38; so,ad terram,
id. Capt. 4, 2, 17; id. Pers. 2, 4, 22; id. Rud. 4, 3, 71:aliquem in terram statuere,
Ter. Ad. 3, 2, 18:ne quid in terram defluat,
Cic. Lael. 16, 58:penitus terrae defigitur arbos,
Verg. G. 2, 290; so. terrae (dat.), id. ib. 2, 318; id. A. 11, 87; Ov. M. 2, 347; Liv. 5, 51, 3; Plin. 14, 21, 27, § 133 al.:sub terris si jura deum,
in the infernal regions, Prop. 3, 5 (4, 4), 39; cf.:mei sub terras ibit imago,
Verg. A. 4, 654:genera terrae,
kinds of earth, Plin. 35, 16, 53, § 191:Samia terra,
Samian pottery clay, id. 28, 12, 53, § 194: terrae filius, son of earth, i. e. human being, Cic. Att. 1, 13, 4:terrā orti,
natives of the soil, aborigines, autochthones, Quint. 3, 7, 26: cum aquam terramque ab Lacedaemoniis petierunt, water and earth (as a token of subjection), Liv. 35, 17, 7:terram edere,
Cels. 2, 7, 7. —Personified, Terra, the Earth, as a goddess;II.usu. called Tellus, Magna Mater, Ceres, Cybele, etc.: jam si est Ceres a gerendo, Terra ipsa dea est et ita habetur: quae est enim alia Tellus?
Cic. N. D. 3, 20, 52; cf. Varr. R. R. 1, 1, 5; Ov. F. 6, 299; 6. 460; Hyg. Fab. 55; 140; 152; Naev. 2, 16; Suet. Tib. 75. —In partic., a land, country, region, territory (cf.: regio, plaga, tractus): Laurentis terra, Enn. ap. Prisc. p. 762 P. (Ann. v. 35 Vahl.):terra erilis patria,
Plaut. Stich. 5. 2, 2; cf.:in nostrā terrā in Apuliā,
id. Cas. prol. 72:tua,
id. Men. 2, 1, 4:mea,
Ov. Tr. 1, 1, 128:in hac terrā,
Cic. Lael. 4, 13:in eā terrā (sc. Sicilia),
id. Verr. 2, 4, 48, § 106:terra Gallia,
Caes. B. G. 1, 30:terra Italia,
Liv. 25 7, 4 Drak. N. cr.; 29, 10, 5; 30, 32, 6; 38, 47 6; 39, 17, 2;42, 29, 1: Africa,
id. 29, 23, 10 Hispania, id. 38, 58, 5:Pharsalia,
id. 33, 6, 11. —In plur.:in quascumque terras,
Cic. Rep. 2, 4, 9:eae terrae,
id. Verr. 2, 3, 18, § 47:qui terras incolunt eas, in quibus, etc.,
id. N. D. 2, 16, 42:abire in aliquas terras,
id. Cat. 1, 8, 20:(Cimbri) alias terras petierunt,
Caes. B. G. 7, 77 et saep. — Esp., terrae, the earth, the world:pecunia tanta, quanta est in terris,
in the whole earth, in the world, Cic. Agr. 2, 23, 62:quid erat in terris, ubi, etc.,
id. Phil. 2, 19, 48; 2, 20, 50; 2, 23, 57; id. Cael. 5, 12:ruberes Viveret in terris te si quis avarior,
Hor. Ep. 2, 2, 157; Sen. Prov. 2, 9; so,aureus hanc vitam in terris Saturnus agebat,
Verg. G. 2, 538:terrarum cura,
id. ib. 1, 26. — Ante-class., also in terrā, in the world:quibus nunc in terrā melius est?
Plaut. Poen. 5, 4, 100:scelestiorem in terrā nullam esse alteram,
id. Cist. 4, 1, 8; id. Mil. 1, 1, 52; 2, 3, 42; id. Bacch. 5, 2, 51; id. Aul. 5, 9, 12; id. Curc. 1, 2, 51.—Hence also the phrase orbis terrarum, the world, the whole world, all nations:quae orbem terrarum implevere famā,
Plin. 36, 36, 13, § 76:Graecia in toto orbe terrarum potentissima,
id. 18, 7, 12, § 65:cujus tres testes essent totum orbem terrarum nostro imperio teneri,
Cic. Balb. 6, 16; but freq. also orbis terrarum, the world, i. e. the empire of Rome:orbis terrarum gentiumque omnium,
id. Agr. 2, 13, 33; cf. id. Rosc. Am. 36, 103;while orbis terrae,
the globe, the earth, the world, id. Phil. 13, 15, 30; id. Fam. 5, 7, 3; id. Fl. 41, 103; id. Agr. 1, 1, 2;but also with ref. to the Roman dominion,
id. de Or. 3, 32, 131; id. Sull. 11, 33; id. Dom. 42, 110; id. Phil. 8, 3, 10; id. Off, 2, 8, 27; id. Cat. 1, 1, 3; cf.of the Senate: publicum orbis terrae consilium,
id. Fam. 3, 8, 4; id. Cat. 1, 4, 9; id. Phil. 3, 14, 34; 4, 6, 14; 7, 7, 19;v. orbis: quoquo hinc asportabitur terrarum, certum est persequi,
Ter. Phorm. 3, 3, 18: ubi terrarum esses, ne suspicabar quidem, in what country, or where in the world, Cic. Att. 5, 10, 4, so, ubi terrarum, id. Rab. Post. 13, 37:ubicumque terrarum,
id. Verr. 2, 5, 55, § 143; id. Phil. 2, 44, 113. -
6 tollo
tollo, ĕre, sustŭli, sublātum - tr. - - formes de parf. de la décad. tollerunt, Gloss. Isid. 1566; tollisset, Salv. Gub. 4, 15, 74; tollisse, Ulp. Dig. 46, 4, 13 --- parf. tuli dans l'expr. filium (liberos) ex aliqua tollere: Suet. Aug. 63; Cal. 7; Claud. 1; 27, etc. ; tulerat, Suet. Tib. 47 ; Domit. 3. - racine sanscr. tul-, tulajāmi; gr. ταλ-, τελ, in τλῆναι, τάλαντον; cf. tuli, tlātus (latus), tolerare. [st1]1 [-] lever, élever, soulever, rehausser, relever. - candelabrum tollere incipiunt, ut referrent Cic. Verr. 4, 65: ils se mettent à soulever le candélabre pour le remporter. - aliquem in caelum tollere, Cic. Rep. 1, 25: porter qqn au ciel. - saxa de terra tollere, Cic. Caec. 60: ramasser des pierres par terre. - se tollere a terra, Cic. Tusc. 5, 37: s'élever de terre [en parl. de plantes]. - aliquem in equum tollere, Cic. Dej. 28: monter qqn sur un cheval. - aliquem in currum tollere, Cic. Off. 3, 94: monter qqn sur un char. - aliquem in crucem tollere, Cic. Verr. 4, 24: mettre qqn en croix. - manus tollere, Cic. Ac. 2, 63: lever les mains au ciel. - manibus sublatis, Cic. Verr. 4, 5: au moyen de leurs mains levées en l'air. - signis e specula sublatus, Cic. Verr. 5, 93: feu s'élevant sur une hauteur. - oculos tollere, Cic. Fam. 16, 10, 2: lever les yeux. - tollere ancoras: lever l'ancre. - tollere puerum: - [abcl]a - soulever de terre un enfant (pour indiquer qu'on le reconnaît); reconnaître un enfant. - [abcl]b - élever un enfant. - si quod peperissem, id educarem ac tollerem, Plaut. Truc.: si je reconnaissais l'enfant que j'ai mis au monde et si je l'élevais. - ex Fadia liberos tollere, Cic. Phil. 13, 23: avoir des enfants de Fadia. - tollere signa: lever de terre les enseignes, décamper, se mettre en marche. [st1]2 [-] élever, relever (par la parole); répandre, divulguer. - Cic. de Or. 3, 104; Quint. 8, 6, 11; 10, 4, 1. - animos alicui tollere, Liv. 3, 67, 6: relever le courage de qqn. - aliquem tollere, Hor. S. 2, 8, 61: relever le moral de qqn (consoler qqn). - supra modum se tollens oratio, Quint.: discours pompeux. - vocem comoedia tollit, Hor.: la comédie élève le ton. - tu istam temere haud tollas fabulam, Plaut. Mil.: ne divulgue pas à la légère cette histoire. [st1]3 [-] ôter, enlever, emporter, piller, dérober. - tollere frumentum de area, Cic. Verr. 2, 3, 14 § 36: enlever le blé de l'aire. - tollere pecunias e fano, Caes.: piller le trésor d'un temple. - amicitiam e vita tollere, Cic. Lael. 47: enlever l'amitié de l'existence. - aliquid alicui tollere, Cic. Nat. 1, 121: enlever qqch à qqn. - praedam tollere, Caes. BG. 7, 14, 9: emporter du butin.. [st1]4 [-] supporter, endurer, subir. - Apollodorus poenas sustulit, Cic. Nat. D. 3: Apollodore subit son châtiment. [st1]5 [-] faire monter, prendre à bord, embarquer; faire monter au ciel, pousser (des cris). - naves, quae equites sustulerant, Caes. B. G. 4, 28: navires qui avaient embarqué les cavaliers. - altera navis ex veterana (legione) paulo minus ducentos sustulerat, Caes. BC. 3: un autre navire avait à son bord un peu moins de deux cents soldats d'une légion de vétérans. - tollite me, Teucri, Virg. En. 3, 601: prenez-moi à bord, Troyens. - clamorem in caelum tollere, Virg. En. 11, 745: pousser des cris vers les cieux. - clamorem ad sidera tollere, Virg. En. 2, 222: pousser des cris vers les cieux. - clamor tollitur, Cic. Verr. 4, 94: des cris sont poussés. - tollere cachinnum, Cic.: éclater de rire. [st1]6 [-] enlever, écarter, faire disparaître, supprimer, abroger, annuler, abolir, détruire, faire périr. - aliquem de medio tollere, Cic. Amer. 20: faire disparaître qqn. - aliquem e medio tollere, Liv. 24, 6, 1: faire disparaître qqn. - aliquem veneno tollere, Cic. Nat. 3, 81: supprimer qqn par le poison. - Carthaginem funditus tollere, Cic. Off. 1, 35: détruire Carthage de fond en comble. - dictaturam funditus ex re publica tollere (de Cic. Sest. 30) Cic. Phil. 1, 3: supprimer radicalement de l'Etat la dictature. - nomen ex libris tollere (de Cic. Tusc. 3, 41) Cic. Att. 13, 44, 3: rayer un nom d'un livre. - sublata benevolentia amicitiae nomen tollitur, Cic. Lael. 19: supprimer le dévouement, c'est supprimer le nom même de l'amitié. - errorem tollere, Cic. Rep. 1, 38: écarter l'erreur. - aliquem de medio tollere, Cic. Amer. 20: faire disparaître qqn. - aliquem e medio tollere, Liv. 24, 6, 1: faire disparaître qqn. - aliquem veneno tollere, Cic. Nat. 3, 81: supprimer qqn par le poison. - Carthaginem funditus tollere, Cic. Off. 1, 35: détruire Carthage de fond en comble. - tollere deos, Cic. Nat. 1: supprimer les dieux (nier l'existence des dieux). - tollere nomen: rayer un nom. - tollere legem: abolir une loi. - veteres leges novis legibus sublatae, Cic. de Or. 1, 247: anciennes lois abolies par des lois nouvelles. - diem tollere, Cic. Leg. 3, 40: faire perdre une journée (en gardant la parole pendant toute une séance au sénat). - diem tollere, Cic. Dom. 45: faire perdre une journée (en prenant les auspices ou en alléguant des excuses).* * *tollo, ĕre, sustŭli, sublātum - tr. - - formes de parf. de la décad. tollerunt, Gloss. Isid. 1566; tollisset, Salv. Gub. 4, 15, 74; tollisse, Ulp. Dig. 46, 4, 13 --- parf. tuli dans l'expr. filium (liberos) ex aliqua tollere: Suet. Aug. 63; Cal. 7; Claud. 1; 27, etc. ; tulerat, Suet. Tib. 47 ; Domit. 3. - racine sanscr. tul-, tulajāmi; gr. ταλ-, τελ, in τλῆναι, τάλαντον; cf. tuli, tlātus (latus), tolerare. [st1]1 [-] lever, élever, soulever, rehausser, relever. - candelabrum tollere incipiunt, ut referrent Cic. Verr. 4, 65: ils se mettent à soulever le candélabre pour le remporter. - aliquem in caelum tollere, Cic. Rep. 1, 25: porter qqn au ciel. - saxa de terra tollere, Cic. Caec. 60: ramasser des pierres par terre. - se tollere a terra, Cic. Tusc. 5, 37: s'élever de terre [en parl. de plantes]. - aliquem in equum tollere, Cic. Dej. 28: monter qqn sur un cheval. - aliquem in currum tollere, Cic. Off. 3, 94: monter qqn sur un char. - aliquem in crucem tollere, Cic. Verr. 4, 24: mettre qqn en croix. - manus tollere, Cic. Ac. 2, 63: lever les mains au ciel. - manibus sublatis, Cic. Verr. 4, 5: au moyen de leurs mains levées en l'air. - signis e specula sublatus, Cic. Verr. 5, 93: feu s'élevant sur une hauteur. - oculos tollere, Cic. Fam. 16, 10, 2: lever les yeux. - tollere ancoras: lever l'ancre. - tollere puerum: - [abcl]a - soulever de terre un enfant (pour indiquer qu'on le reconnaît); reconnaître un enfant. - [abcl]b - élever un enfant. - si quod peperissem, id educarem ac tollerem, Plaut. Truc.: si je reconnaissais l'enfant que j'ai mis au monde et si je l'élevais. - ex Fadia liberos tollere, Cic. Phil. 13, 23: avoir des enfants de Fadia. - tollere signa: lever de terre les enseignes, décamper, se mettre en marche. [st1]2 [-] élever, relever (par la parole); répandre, divulguer. - Cic. de Or. 3, 104; Quint. 8, 6, 11; 10, 4, 1. - animos alicui tollere, Liv. 3, 67, 6: relever le courage de qqn. - aliquem tollere, Hor. S. 2, 8, 61: relever le moral de qqn (consoler qqn). - supra modum se tollens oratio, Quint.: discours pompeux. - vocem comoedia tollit, Hor.: la comédie élève le ton. - tu istam temere haud tollas fabulam, Plaut. Mil.: ne divulgue pas à la légère cette histoire. [st1]3 [-] ôter, enlever, emporter, piller, dérober. - tollere frumentum de area, Cic. Verr. 2, 3, 14 § 36: enlever le blé de l'aire. - tollere pecunias e fano, Caes.: piller le trésor d'un temple. - amicitiam e vita tollere, Cic. Lael. 47: enlever l'amitié de l'existence. - aliquid alicui tollere, Cic. Nat. 1, 121: enlever qqch à qqn. - praedam tollere, Caes. BG. 7, 14, 9: emporter du butin.. [st1]4 [-] supporter, endurer, subir. - Apollodorus poenas sustulit, Cic. Nat. D. 3: Apollodore subit son châtiment. [st1]5 [-] faire monter, prendre à bord, embarquer; faire monter au ciel, pousser (des cris). - naves, quae equites sustulerant, Caes. B. G. 4, 28: navires qui avaient embarqué les cavaliers. - altera navis ex veterana (legione) paulo minus ducentos sustulerat, Caes. BC. 3: un autre navire avait à son bord un peu moins de deux cents soldats d'une légion de vétérans. - tollite me, Teucri, Virg. En. 3, 601: prenez-moi à bord, Troyens. - clamorem in caelum tollere, Virg. En. 11, 745: pousser des cris vers les cieux. - clamorem ad sidera tollere, Virg. En. 2, 222: pousser des cris vers les cieux. - clamor tollitur, Cic. Verr. 4, 94: des cris sont poussés. - tollere cachinnum, Cic.: éclater de rire. [st1]6 [-] enlever, écarter, faire disparaître, supprimer, abroger, annuler, abolir, détruire, faire périr. - aliquem de medio tollere, Cic. Amer. 20: faire disparaître qqn. - aliquem e medio tollere, Liv. 24, 6, 1: faire disparaître qqn. - aliquem veneno tollere, Cic. Nat. 3, 81: supprimer qqn par le poison. - Carthaginem funditus tollere, Cic. Off. 1, 35: détruire Carthage de fond en comble. - dictaturam funditus ex re publica tollere (de Cic. Sest. 30) Cic. Phil. 1, 3: supprimer radicalement de l'Etat la dictature. - nomen ex libris tollere (de Cic. Tusc. 3, 41) Cic. Att. 13, 44, 3: rayer un nom d'un livre. - sublata benevolentia amicitiae nomen tollitur, Cic. Lael. 19: supprimer le dévouement, c'est supprimer le nom même de l'amitié. - errorem tollere, Cic. Rep. 1, 38: écarter l'erreur. - aliquem de medio tollere, Cic. Amer. 20: faire disparaître qqn. - aliquem e medio tollere, Liv. 24, 6, 1: faire disparaître qqn. - aliquem veneno tollere, Cic. Nat. 3, 81: supprimer qqn par le poison. - Carthaginem funditus tollere, Cic. Off. 1, 35: détruire Carthage de fond en comble. - tollere deos, Cic. Nat. 1: supprimer les dieux (nier l'existence des dieux). - tollere nomen: rayer un nom. - tollere legem: abolir une loi. - veteres leges novis legibus sublatae, Cic. de Or. 1, 247: anciennes lois abolies par des lois nouvelles. - diem tollere, Cic. Leg. 3, 40: faire perdre une journée (en gardant la parole pendant toute une séance au sénat). - diem tollere, Cic. Dom. 45: faire perdre une journée (en prenant les auspices ou en alléguant des excuses).* * *Tollo, tollis, sustuli, penul. corr. et apud antiquos tetuli, sublatum, pen. prod. tollere. Cic. Eslever en hault, Haulser.\Tectum altius tollam. Cic. Je haulseray ma maison plus hault.\Tollere de terra lapides. Cicero. Recueillir pour jecter contre aucun.\A terra se tollere altius. de herbis et arboribus dicitur. Cicero. Croistre.\Animos tollere. Liuius. S'enfierir et enorgueillir, Eslever son coeur et son courage, Devenir haultain.\Cachinnum tollere. Cic. Se prendre à rire oultre mesure.\In caelum tollere. Cic. Lever jusques au ciel, Louer haultement.\Clamorem tollere. Cic. S'escrier.\Tollere in collum. Plaut. Lever sur son col.\Cornua tollere in aliquem. Horat. Dresser les cornes contre aucun pour le heurter, S'apprester pour l'oultrager de parolles, ou autrement, et luy resister.\In crucem tollere. Liuius. Pendre au gibet, Lever en croix, Crucifier.\Gradum tollere. Plaut. Marcher.\Humo se tollere. Ouid. Se lever de terre.\Humo se tollere, per translationem. Virgil. Acquerir bruit et renommee.\Laudes alicuius in astra tollere. Cic. Louer jusques au ciel.\Laudibus tollere aliquid. Cic. Louer quelque chose.\Minas tollere. Virgil. Menacer.\Oculos tollere contra aliquem. Lucret. Lever les yeulx contre aucun, Luy repugner et contredire.\Risum tollere. Horat. Rire, Se prendre à rire.\In sublime tollere. Plin. Eslever en hault.\Aliquem tollere. Cic. Prendre avec soy pour cheminer, Emmener avec soy.\Tollere. Plaut. Oster, Tollir.\Tolle hanc patinam. Plaut. Oste.\Propera puerum tollere hinc ab ianua. Terent. Oster, Enlever, Emporter, Tollir.\Ea quae in Magistratu gessisti, sustulit, atque irrita iussit esse. Cic. Il a quassé, aboli, et anullé.\Tollere. Sueton. Tuer, Faire mourir.\Quis neget AEneae magna de stirpe Neronem? Sustulit hic matrem, sustulit ille patrem. Suet. Nero a tué sa mere, Eneas a porté son pere sur ses espaules.\Aditus templorum demolitione sublati. Cic. Rompuz et desmoliz.\AEs alienum tollere. Plin. iunior. Payer les debtes.\Anchoras tollere. Caesar. Lever les ancres, ou oster, Desancrer.\Aurum tollere. Liu. Prendre à soy, Enlever, Emporter.\Consuetudinem tollere. Cic. Tollir une coustume, Abolir.\Consules tollere. Brut. ad Ciceronem. Oster de ce monde, Tuer.\De medio aliquem tollere. Cic. Tuer.\De oratione sua aliquem tollere. Cic. Ne le nommer plus.\De foro aliquem clamore tollere. Cic. Le chasser et bannir hors par crier.\Aliquem e ciuitate tollere. Cic. Bannir et chasser.\E medio aliquem tollere. Liu. Tuer.\E numero tollere. Cic. Oster et tollir du nombre.\Ex rerum natura aliquem tollere. Cic. Oster et tollir d'entre les hommes, Le tuer.\Ferro tollere aut veneno aliquem. Cic. Tuer, Mettre à mort.\Fidem de foro tollere. Cic. Chasser credit.\Inducias tollere. Liu. Rompre les treves.\Legem tollere. Cic. Violer et rompre, ou Tollir et abolir.\Manu tollere. Plin. Prendre à la main.\Manus tollere ab re aliqua. Ouidius. Oster les mains de dessus quelque chose.\Memoriam alicuius rei funditus tollere. Cic. Faire qu'il ne soit plus memoire d'aucune chose.\Metum tollere. Caesar. Oster et chasser toute crainte.\Moram tollere. Cic. Se haster.\Nomen alicuius ex omnibus libris tollere. Cic. Effacer.\Ab officio tollere. Cic. Priver et desmettre de quelque office.\Querelas tolle. Horat. Ne te complains plus.\Testimonio aliquem tollere. Cicero. Le destruire par son tesmoignage.\Tormentum tollere per cucurbitulas. Cels. Appaiser et faire cesser une grande douleur et torment par application de ventoses.\Vrbem funditus tollere. Cic. Ruiner et destruire du tout.\Tollere liberos, siue pueros, pro Suscipere. Plin. iunior. Avoir des enfants de sa femme.\Tollere. Plaut. Nourrir.\Furtim tollere aliquem. Virg. Le nourrir et eslever secretement.\Tollere. Plaut. Differer, Prolonger. -
7 tollo
tollo, sustulī, sublātum, ere (altind. tula yati, hebt auf, wägt, griech. τληναι, τάλας, gotisch Þulan, ahd. dolen), I) auf-, empor-, in die Höhe richten, - heben, aufrichten, erheben, A) eig.: 1) im allg.: alqm iacentem, Plaut.: saxa de terra, Cic.: quadrantem de stercore mordicus, Petron.: se a terra altius (von Pflanzen), Cic.: alqm in collum, Plaut.: digitum, s. digitusno. I, A (Bd. 1. S. 2154): manus, als Zeichen des Beifalls, Cic. u. Catull.: manum u. manus, als Zeichen der Unterwerfung, Eccl. (s. Bünem. Lact. 3, 28, 9): manus od. utrasque manus ad caelum, Hor. u. Sen. rhet.: manus ad deos, Plin. ep.: oculos, die Augen aufschlagen, Cic.: sortes, Lose ziehen, Cic.: alqm in crucem, kreuzigen, Cic. u.a. – 2) insbes.: a) als naut. t.t., tollere ancoras, die Anker lichten, Caes. u.a. – scherzh. übtr., wie absegeln = aufbrechen, fortgehen, Varro r.r. 3, 17, 1. – b) in die Höhe bauen, erhöhen, tectum altius, Cic.: si iuxta habeas aedificia eaque iure tuo altius tollas, ICt. – c) sich erheben-, aufwärts steigen lassen, ignem (als Signal), Cic. u. Liv.: poet., freta, aufregen. Hor. – d) aufnehmen, mit sich nehmen, α) v. Pers.: alqm in currum, in equum, Cic.: alqm in lembum, Liv.: alqm raedā, Hor.: alqm ad se (sc. in navem), Cic. – β) (v. Fahrzeugen) einnehmen, an Bord nehmen, laden, im Perf. = an Bord haben, navis trecentas metretas tollit, Plaut.: naves, quae equites sustulerant, Caes.: navis ducentos ex legione tironum sustulerat, Caes.
B) übtr.: 1) aufheben, erheben, alqm umeris suis in caelum, Cic.: laudes alcis in astra, Cic.: alqd dicendo augere et tollere altius (Ggstz. extenuare atque abicere), Cic. – clamorem in caelum, Verg.: u. so bl. clamorem, Cic. u.a.: cachinnum, Cic.: risum, Hor. – animos, ein stolzes, hochfahrendes Wesen annehmen, Komik., Sall. u. Fronto. – dah. sublatus victoriā u. dgl., s. sublātus. – 2) insbes.: a) erhebend vergrößern, hervorheben, erhöhen, alqm honoribus, zu Ehren verhelfen, Hor.: u. so bl. tollere alqm, jmdm. aufhelfen, zu Ehren verhelfen, Cic. u.a. (s. Ruhnken Vell 2, 65, 2. Bremi Suet. Aug. 12 u. 17): alqm laudibus, durch Lob erheben = sein rühmen usw., Cic.: u. so nostram causam laudando tollere (Ggstz. adversarios per contemptionem deprimere), Cic. – b) einen (Gebeugten) aufrichten, animum, den Mut beleben (sowohl sich selbst als anderen), Liv. u.a. (u. so animos tollo, der Mut steigt mir, ich bekomme Mut, Plaut.): amicum, trösten, Hor. – c) auf- od. über sich nehmen, non solum quid oneris in praesentia tollant, sed etiam quantum in omnem vitam negotii suscipere conentur, Cic.: u. so poenas, leiden, Cic. – d) ein Kind aufziehen, großziehen, puerum, Plaut.: natum filium, Quint.: mares liberos, Lact.: si quod peperissem, id educarem ac tollerem (v. der Mutter), Plaut.: cui (rei publicae) tacem principem sustulistis (v. den Göttern), Vopisc. – übtr., Kinder von einer Frau erhalten, mit ihr zeugen, liberos ex Fadia, Cic.: filium Neronem ex Agrippina, Suet.: ducit uxorem, filium sustulit, ad aetatem perduxit, Sen. rhet.: so auch ungew. Pers., filium, liberos tulit od. tulerat ex alqa, Suet. (s. unten /). – e) ein Gerede austragen, ruchbar machen, verum enim tu istam, si te di ament, temere hau tollas fabulam, Plaut. mil. 293.
II) mit dem Nbbgr. des Entfernens = aufheben, wegnehmen, wegbringen, -führen, 1) im allg.: praedam, Caes.: frumentum de area, Cic.: alqd ex acervo, Hor.: solem mundo, Cic.: alqm ab atriis Liciniis in Galliam, Cic.: alqm denso aëre, entrücken, Hor. – Passiv tollor medial = ἀπαείρομαι (Hom. II. 21, 563), sich von hinnen heben, -davon begeben, in arduos tollor Sabinos, Hor. carm. 3, 4, 22. – 2) insbes.: a) als t.t. der Wirtschaftsspr., die Speisen auf dem Tische abtragen, patinam, Hor.: cibos, Hor. – und den Tisch selbst wegräumen, wir: abdecken, mensam tolli iubet, Cic. – b) als milit. t.t., tollere signa, zum Marsche aufbrechen, Caes., Auct. b. Alex. u. Liv. – c) für den eigenen Gebrauch aufheben, für sich zurückbehalten, omnes chlamydes, Hor.: argentum, Hor.: pullum, Hor. – d) vom Felde aufheben, einernten, farris acervos, Ov. met. 5, 131. – e) prägn. mit dem Nbbgr. des Vertilgens, Vernichtens = wegräumen, entfernen, vertilgen, vernichten, aufheben, alqm e od. de medio od. bl. alqm (zB. ferro, veneno), jmd. aus dem Wege räumen, Cic.: u. so im Doppelsinne (mit no. I, B, 2, a) adulescentem... tollendum (sowohl = zu Ehren zu erheben, als = aus dem Wege zu räumen), Brut. in Cic. ep. 11, 20, 1: Titanas fulmine, Hor. – Carthaginem, zerstören, Cic.: nomen ex libris, ausstreichen, Cic.: mendum scripturae, tilgen, korrigieren, Cic.
B) übtr., wegnehmen, benehmen, entfernen, heben, 1) im allg.: amicitiam e mundo, Cic.: dubitationem, suspicionem, errorem, Cic.: luctum, Hor.: morbum, Cels.: dolores et tumores, Plin.: metum reditus sui barbaris, Caes. – 2) insbes.: a) eine Zeit durch langes Reden wegnehmen, verschleifen, tempus, Cic.: diem. Cic. u. Liv. – b) etw. in Gedanken wegnehmen, wegdenken, sublatis amicitiis, Cic. Planc. 80: sublatā benevolentiā, Cic. de amic. 19. – c) prägn. = aufheben, beseitigen, tilgen, vertilgen, vernichten, legem, Cic.: dictaturam funditus e re publica, Cic.: comitia, Liv.: memoriam alcis rei, vertilgen, Cic.: deos, leugnen. Cic.: bellum sublatum ac sepultum, Cic.: bellum profligare (zum großen Teil abtun) ac paene tollere (beseitigen), Cic. – / Perf. tollī, wov. tollit, viell. Pers. 4, 2: tollisset, Salv. de gub. dei 4, 15, 74: tollisse, Ulp. dig. 46, 4, 13. § 4. – Perf. tulī (s. Prisc. 10, 34), wov. tulit, Suet. Aug. 63, 1; Cal. 7; Claud. 1, 6 u. 27, 1; Oth. 1, 3; Vit. 5; Vesp. 3: tulerat, Suet. Tib. 47 u. Domit. 3, 1 (alle in der Redensart filium, liberos ex alqa tollere).
-
8 tollo
tollo, sustulī, sublātum, ere (altind. tula yati, hebt auf, wägt, griech. τληναι, τάλας, gotisch Юulan, ahd. dolen), I) auf-, empor-, in die Höhe richten, - heben, aufrichten, erheben, A) eig.: 1) im allg.: alqm iacentem, Plaut.: saxa de terra, Cic.: quadrantem de stercore mordicus, Petron.: se a terra altius (von Pflanzen), Cic.: alqm in collum, Plaut.: digitum, s. digitus no. I, A (Bd. 1. S. 2154): manus, als Zeichen des Beifalls, Cic. u. Catull.: manum u. manus, als Zeichen der Unterwerfung, Eccl. (s. Bünem. Lact. 3, 28, 9): manus od. utrasque manus ad caelum, Hor. u. Sen. rhet.: manus ad deos, Plin. ep.: oculos, die Augen aufschlagen, Cic.: sortes, Lose ziehen, Cic.: alqm in crucem, kreuzigen, Cic. u.a. – 2) insbes.: a) als naut. t.t., tollere ancoras, die Anker lichten, Caes. u.a. – scherzh. übtr., wie absegeln = aufbrechen, fortgehen, Varro r.r. 3, 17, 1. – b) in die Höhe bauen, erhöhen, tectum altius, Cic.: si iuxta habeas aedificia eaque iure tuo altius tollas, ICt. – c) sich erheben-, aufwärts steigen lassen, ignem (als Signal), Cic. u. Liv.: poet., freta, aufregen. Hor. – d) aufnehmen, mit sich nehmen, α) v. Pers.: alqm in currum, in equum, Cic.: alqm in lembum, Liv.: alqm raedā, Hor.: alqm ad se (sc. in navem), Cic. – β) (v. Fahrzeugen) einnehmen, an Bord nehmen, laden, im Perf. = an Bord haben, navis trecentas metretas tol-————lit, Plaut.: naves, quae equites sustulerant, Caes.: navis ducentos ex legione tironum sustulerat, Caes.B) übtr.: 1) aufheben, erheben, alqm umeris suis in caelum, Cic.: laudes alcis in astra, Cic.: alqd dicendo augere et tollere altius (Ggstz. extenuare atque abicere), Cic. – clamorem in caelum, Verg.: u. so bl. clamorem, Cic. u.a.: cachinnum, Cic.: risum, Hor. – animos, ein stolzes, hochfahrendes Wesen annehmen, Komik., Sall. u. Fronto. – dah. sublatus victoriā u. dgl., s. sublatus. – 2) insbes.: a) erhebend vergrößern, hervorheben, erhöhen, alqm honoribus, zu Ehren verhelfen, Hor.: u. so bl. tollere alqm, jmdm. aufhelfen, zu Ehren verhelfen, Cic. u.a. (s. Ruhnken Vell 2, 65, 2. Bremi Suet. Aug. 12 u. 17): alqm laudibus, durch Lob erheben = sein rühmen usw., Cic.: u. so nostram causam laudando tollere (Ggstz. adversarios per contemptionem deprimere), Cic. – b) einen (Gebeugten) aufrichten, animum, den Mut beleben (sowohl sich selbst als anderen), Liv. u.a. (u. so animos tollo, der Mut steigt mir, ich bekomme Mut, Plaut.): amicum, trösten, Hor. – c) auf- od. über sich nehmen, non solum quid oneris in praesentia tollant, sed etiam quantum in omnem vitam negotii suscipere conentur, Cic.: u. so poenas, leiden, Cic. – d) ein Kind aufziehen, großziehen, puerum, Plaut.: natum filium, Quint.: mares liberos, Lact.: si quod peperissem, id educarem ac tollerem (v. der Mutter),————Plaut.: cui (rei publicae) tacem principem sustulistis (v. den Göttern), Vopisc. – übtr., Kinder von einer Frau erhalten, mit ihr zeugen, liberos ex Fadia, Cic.: filium Neronem ex Agrippina, Suet.: ducit uxorem, filium sustulit, ad aetatem perduxit, Sen. rhet.: so auch ungew. Pers., filium, liberos tulit od. tulerat ex alqa, Suet. (s. unten ⇒). – e) ein Gerede austragen, ruchbar machen, verum enim tu istam, si te di ament, temere hau tollas fabulam, Plaut. mil. 293.II) mit dem Nbbgr. des Entfernens = aufheben, wegnehmen, wegbringen, -führen, 1) im allg.: praedam, Caes.: frumentum de area, Cic.: alqd ex acervo, Hor.: solem mundo, Cic.: alqm ab atriis Liciniis in Galliam, Cic.: alqm denso aëre, entrücken, Hor. – Passiv tollor medial = ἀπαείρομαι (Hom. II. 21, 563), sich von hinnen heben, -davon begeben, in arduos tollor Sabinos, Hor. carm. 3, 4, 22. – 2) insbes.: a) als t.t. der Wirtschaftsspr., die Speisen auf dem Tische abtragen, patinam, Hor.: cibos, Hor. – und den Tisch selbst wegräumen, wir: abdecken, mensam tolli iubet, Cic. – b) als milit. t.t., tollere signa, zum Marsche aufbrechen, Caes., Auct. b. Alex. u. Liv. – c) für den eigenen Gebrauch aufheben, für sich zurückbehalten, omnes chlamydes, Hor.: argentum, Hor.: pullum, Hor. – d) vom Felde aufheben, einernten, farris acervos, Ov. met. 5, 131. – e) prägn. mit dem Nbbgr. des Vertilgens, Ver-————nichtens = wegräumen, entfernen, vertilgen, vernichten, aufheben, alqm e od. de medio od. bl. alqm (zB. ferro, veneno), jmd. aus dem Wege räumen, Cic.: u. so im Doppelsinne (mit no. I, B, 2, a) adulescentem... tollendum (sowohl = zu Ehren zu erheben, als = aus dem Wege zu räumen), Brut. in Cic. ep. 11, 20, 1: Titanas fulmine, Hor. – Carthaginem, zerstören, Cic.: nomen ex libris, ausstreichen, Cic.: mendum scripturae, tilgen, korrigieren, Cic.B) übtr., wegnehmen, benehmen, entfernen, heben, 1) im allg.: amicitiam e mundo, Cic.: dubitationem, suspicionem, errorem, Cic.: luctum, Hor.: morbum, Cels.: dolores et tumores, Plin.: metum reditus sui barbaris, Caes. – 2) insbes.: a) eine Zeit durch langes Reden wegnehmen, verschleifen, tempus, Cic.: diem. Cic. u. Liv. – b) etw. in Gedanken wegnehmen, wegdenken, sublatis amicitiis, Cic. Planc. 80: sublatā benevolentiā, Cic. de amic. 19. – c) prägn. = aufheben, beseitigen, tilgen, vertilgen, vernichten, legem, Cic.: dictaturam funditus e re publica, Cic.: comitia, Liv.: memoriam alcis rei, vertilgen, Cic.: deos, leugnen. Cic.: bellum sublatum ac sepultum, Cic.: bellum profligare (zum großen Teil abtun) ac paene tollere (beseitigen), Cic. – ⇒ Perf. tollī, wov. tollit, viell. Pers. 4, 2: tollisset, Salv. de gub. dei 4, 15, 74: tollisse, Ulp. dig. 46, 4, 13. § 4. – Perf. tulī (s. Prisc. 10, 34), wov. tulit, Suet. Aug. 63,————1; Cal. 7; Claud. 1, 6 u. 27, 1; Oth. 1, 3; Vit. 5; Vesp. 3: tulerat, Suet. Tib. 47 u. Domit. 3, 1 (alle in der Redensart filium, liberos ex alqa tollere). -
9 fluctus
fluctus, ūs (ante-class. form of the gen. sing. fluctuis, Varr. and Nigid. ap. Gell. 4, 16, 1; nom. plur. flucti, Pac. and Att. ap. Non. 488, 12), m. [fluo; cf. fluctio], the peculiar motion of fluids, a flowing, waving.I.In abstr. (rare; cf.:II.unda, fluentum): jactetur aquae fluctu quoque terra vacillans,
Lucr. 6, 554 sq. —Of the flowing motion of the magnetic fluid (v. aestus):Cogitur offensare pulsareque fluctu Ferrea texta suo,
Lucr. 6, 1053.—In mal. part., Lucr. 4, 1271; cf. fluctuo, I. a fin. —Transf., a flow, flood. —In concr., a wave, billow, surge, esp. of the sea (the predom. signif. of the word in prose and poetry; esp. freq. in the plur.).(α).Sing.: fons aquae dulcis, qui fluctu totus operiretur, nisi, etc., the flood, i. e. high tide, Cic. Verr. 2, 4, 53, § 118: alia fluctus differt, dissipat visceratim membra, Maria salsa spumant sanguine, Enn. ap. Non. 183, 18 (Trag. v. 144 ed. Vahl.):(β).ab saxo avortit fluctus ad litus scapham,
Plaut. Rud. 1, 2, 76; 82:fluctum a saxo frangi,
Cic. Fam. 9, 16, 6:fluctus uti... volutus Ad terras immane sonat per saxa,
Verg. G. 3, 237:ad fluctum aiunt declamare solitum Demosthenem, ut fremitum assuesceret voce vincere,
to the waves, Cic. Fin. 5, 2, 5.—Plur.: indu mari magno fluctus extollere certant, Enn. ap. Macr. S. 6, 2 (Ann. v. 425 ed. Vahl.): mulserat huc navim compulsam fluctibus pontus, id. ap. Prisc. p. 870 P. (Ann. v. 257 ed. Vahl.):2.excitatis maximis fluctibus,
Cic. Rep. 1, 6:(insulae) fluctibus cinctae,
id. ib. 2, 4; cf.:Massilia, quae cincta Gallorum gentibus barbariae fluctibus alluitur,
id. Fl. 26, 63:sese fluctibus committere,
id. Verr. 2, 2, 37, § 91:sedatis fluctibus,
id. Inv. 2, 51, 154:puppes ad magnitudinem fluctuum tempestatumque accommodatae,
Caes. B. G. 3, 13, 3:in fluctibus consistere,
id. ib. 4, 24, 2:fluctibus compleri,
id. ib. 4, 28 fin.:luctantem Icariis fluctibus Africum Mercator metuens,
Hor. C. 1, 1, 15:o navis, referent in mare te novi Fluctus,
id. ib. 1, 14, 2:mulcere fluctus et tollere vento,
Verg. A. 1, 66:procella... fluctus ad sidera tollit,
id. ib. 1, 103:revomere salsos fluctus pectore,
id. ib. 5, 182.—Prov.: excitare fluctus in simpulo, to raise a tempest in a tea-pot, i. e. to make much ado about nothing, Cic. Leg. 3, 16, 36.—Poet. transf., a stream of odors:B.unde fluens volvat varius se fluctus odorum,
Lucr. 4, 675.—And of a stream of fire:atro volvens incendia fluctu,
Val. Fl. 7, 572.—Trop., like tempestas and unda, and our waves or billows, for turbulence, commotion, disturbance:qui in hac tempestate populi jactemur et fluctibus,
Cic. Planc. 4, 11; cf.contionum,
id. Mil. 2, 5:rerum Fluctibus in mediis,
Hor. Ep. 2, 2, 85; cf. also Lucr. 5, 11:hoc omne tempus post consulatum objecimus iis fluctibus, qui per nos a communi peste depulsi, in nosmet ipsos redundarunt,
Cic. de Or. 1, 1, 3; id. Att. 8, 3, 5:fluctus civiles,
Nep. Att. 6:capere irarum fluctus in pectore,
Lucr. 3, 298; so,irarum,
id. 6, 74; Verg. A. 12, 831; Val. Max. 9, 3 init.:tristes curarum,
Lucr. 6, 34:belli,
id. 5, 1290.
См. также в других словарях:
pierre — Une Pierre, Lapis, Petra, Saxum. Pierres aspres ou espouventables, Saxa immania. Pierre à aguiser Cos cotis. Pierres à aguiser, qu on moüille d huile d olive, Oleares cotes. Pierre de laquelle il sort de l eauë, Manalis lapis. Pierre ponce, Pumex … Thresor de la langue françoyse